อุจจาระทารกกินนมแม่และนมผงต่างกันอย่างไร

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

เมื่อพูดถึงลักษณะอุจจาระทารก คุณแม่ทราบหรือไม่คะว่าอาหารการกินส่งผลต่อสีและลักษณะอุจจาระทารก โดยเฉพาะวัยทารกที่อาหารหลักคือ “นม” ซึ่งบางคนก็กินนมแม่ บางคนก็กินนมผง บางคนก็กินทั้งนมแม่และนมผงและเด็ก 6 เดือนขึ้นไปที่กินอาหารเสริมเพิ่มเติมจากนม  แน่นอนว่าลักษณะอุจจาระทารกแต่ละกลุ่มนี้แตกต่างกัน แต่จะแตกต่างอย่างไร เรามาดูกันค่ะ

อุจจาระทารกกินนมแม่

• สีอุจจาระ โดยส่วนใหญ่จะเป็นสีเหลืองทองคล้ายฟักทอง และอุจจาระของลูกอาจเปลี่ยนแปลงสีบ้าง เช่น สีเหลืองทอง เหลืองปนเขียว น้ำตาลปนเขียว ขึ้นอยู่กับอาหารการกินของแม่ เช่น หากแม่กินผักใบเขียวมาก วันต่อมาอุจจาระลูกอาจเป็นน้ำสีเขียว หรือมีเม็ดเขียวๆ ปน หรือหากแม่กินวิตามินก็อาจทำให้สีและกลิ่นของอุจจาระลูกเปลี่ยนไปได้ คุณแม่จึงควรหมั่นสังเกตอุจจาระทารกว่าเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร เพราะการกินอะไรของคุณแม่บ้าง
• ลักษณะอุจจาระ ช่วงแรกๆ ลูกถ่ายเหลวสีเหลือง อุจจาระออกมาในลักษณะเหลว เละๆ ไม่เป็นก้อนนัก สามารถซึมลงในผ้าอ้อมได้ เมื่อ 6 สัปดาห์เป็นต้นไป อุจจาระลูกจะมีเนื้อมากขึ้น จากเหลวเละเป็นน้ำ จะเหนียวข้นขึ้นคล้ายยาสีฟัน และทารกจะลดจำนวนครั้งในการถ่ายลง
• กลิ่นอุจจาระ จะมีกลิ่นอ่อนๆ ไม่เหม็นนัก บางครั้งอาจมีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวเล็กน้อย แต่ถ้าลูกติดเชื้อหรือแพ้อาหาร (ที่แม่กินและส่งผ่านทางน้ำนม) ลักษณะและกลิ่นจะเปลี่ยนไป เช่น อุจจาระมีมูกสีเขียวๆ และมีกลิ่นเหม็นเน่า คุณแม่ต้องคอยสังเกตอุจจาระลูกว่าสีและกลิ่นเปลี่ยนแปลงหรือไม่

อุจจาระทารกกินนมผง

• สีอุจจาระ สีอุจจาระของลูกที่กินนมผงนั้น จะมีตั้งแต่เหลือง เขียว ไปจนถึงน้ำตาล ซึ่งถือว่าปกติทั้งสิ้น แต่จะค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลอ่อนเร็วกว่าเด็กที่กินนมแม่ เพราะนมผงจะตกค้างในลำไส้นานกว่านมแม่ ทำให้อุจจาระลูกเป็นสีน้ำตาลอ่อนเร็วขึ้น อุจจาระทารกที่กินนมผงบางสูตร อาจมีสีเขียวเข้มจนเกือบดำได้ ซึ่งเกิดจากธาตุเหล็กที่ผสมอยู่ในนมไม่มีผลต่อร่างกายแต่อย่างใด แต่หากอุจจาระทารกมีลักษณะนี้โดยที่ไม่ได้กินนมเสริมธาตุเหล็ก ควรปรึกษาแพทย์ เพราะอาจมีเลือดออกในระบบย่อยอาหาร

• ลักษณะอุจจาระ เนื้ออุจจาระทารกที่กินนมผงจะแข็งกว่าอุจจาระของเด็กกินนมแม่เล็กน้อย มักจะเหนียวคล้ายๆ เนยถั่วและติดอยู่บนผิวผ้าอ้อม ทารกจะถ่ายไม่บ่อยเท่าทารกกินนมแม่ แต่ถ่ายในปริมาณมากกว่าในแต่ละครั้ง แม้จะถ่ายไม่บ่อยแต่ถ้าถ่ายอุจจาระไม่แข็งเป็นเม็ดคล้ายลูกกระสุน ก็ยังถือเป็นเรื่องปกติ

  อย่างไรก็ตาม พบว่าทารกที่กินนมผงจะมีปัญหาท้องผูกกว่าทารกที่กินนมแม่ เพราะน้ำนมวัวมีส่วนประกอบที่เป็นน้ำน้อยกว่าน้ำนมแม่ ทารกที่กินนมแม่จึงไม่ต้องกินน้ำเพิ่มอีก เพราะน้ำนมแม่มีน้ำเป็นส่วนประกอบถึง 80% ทำให้ทารกถ่ายได้ดีและง่ายกว่าเด็กที่กินนมผง

  ทารกถ่ายไม่ออก ทําไงดี? อย่างไรก็ตาม หากคุณแม่ได้เลือกนมผงที่ผสมใยอาหารที่ช่วยในการขับถ่าย อย่างเช่น พีดีเอ็กซ์ (PDX) และ กอส (GOS) ใยอาหารสุขภาพสองชนิด ซึ่งเป็นอาหารของจุลินทรีย์ชนิดดีที่มีอยู่ในลำไส้ใหญ่ จะทำงานควบคู่กันภายในลำไส้ใหญ่ เพื่อเสริมสร้างการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์สุขภาพ สนับสนุนการทำงานของระบบทางเดินอาหาร ลดอาการท้องผูก ทำให้อุจจาระอ่อนนุ่มขึ้น ดีต่อสุขภาพและการขับถ่ายของเด็ก เด็กจึงขับถ่ายได้ง่ายขึ้น ลดปัญหาท้องผูกได้

• กลิ่นอุจจาระ อุจจาระเด็กกินนมผงจะมีกลิ่นไม่แรงเหมือนกลิ่นของอุจจาระจากการกินนมแม่ และไม่มีกลิ่นเหม็นเปรี้ยวมาก เพราะนมผงมีความเป็นกรดน้อยกว่านมแม่ อีกทั้งทารกที่ดื่มนมผงจะไม่ถ่ายบ่อยเท่าทารกที่กินนมแม่

ลักษณะอุจจาระทารกกินนมแม่และนมผง

• สีอุจจาระ อุจจาระของเด็กที่ดื่มนมแม่สลับนมผงนั้น สีของอุจจาระมีหลากหลาย ตั้งแต่เหลือง เขียว ไปจนถึงน้ำตาล ซึ่งถือว่าปกติ
• ลักษณะอุจจาระ ลักษณะอุจจาระนั้น ถ้าให้นมแม่มากกว่าอุจจาระที่ออกมากก็จะค่อนไปทางน้ำนมแม่ คือลักษณะนิ่มเหลว แต่ถ้าให้นมผงมากกว่าก็จะออกมาค่อนไปทางนมผง คือแข็งและเหนียวกว่าอุจจาระของนมแม่เล็กน้อย เพราะนมผงจะย่อยยากกว่านมแม่ จึงมีกากตกค้างในลำไส้ที่ถูกขับออกมาเป็นอุจจาระมากกว่านมแม่ และทำให้อุจจาระเป็นก้อน
• กลิ่นอุจจาระ หากกินนมผงมากกว่านมแม่กลิ่นอุจจาระจะไม่เหม็นเปรี้ยวมาก เพราะนมผงมีความเป็นกรดน้อยกว่านมแม่นั่นเอง

ลักษณะอุจจาระเด็กกินนมและอาหารเสริม

เมื่อถึงวัย 6 เดือนขึ้นไป เด็กจะกินอาหารเสริมเพิ่มเติมจากนม อุจจาระของเด็กที่กินอาหารเสริมได้แล้วนั้นจะเหนียว แข็งขึ้น และมีรูปทรงชัดเจนกว่าเด็กที่กินนมแม่อย่างเดียว สีอุจจาระอาจจะมีสีเหลือง สีน้ำตาลเข้ม หรือเปลี่ยนสีไปตามอาหารเสริมที่ลูกกิน และบางครั้งคุณแม่อาจพบชิ้นส่วนอาหารที่ไม่ย่อยเป็นชิ้นเล็กๆ ปนออกมากับอุจจาระได้ อาหารเสริมบางอย่างทำให้ถ่ายเหนียวได้ เช่น กล้วย อาโวคาโด ฟักทอง แคร์รอต คุณแม่จึงควรเพิ่มอาหารที่มีส่วนประกอบของน้ำหรือผักใบเขียวเพิ่มขึ้น เพื่อให้ลักษณะอุจจาระเหลวขึ้น และง่ายต่อการขับถ่ายของลูก

ได้ทราบถึงลักษณะของอุจจาระทารกกลุ่มต่างๆ และปัจจัยสำคัญอย่างอาหารที่ส่งผลต่อลักษณะอุจจาระทารกแล้ว คุณแม่ก็สามารถเลือกอาหารที่ตนเองกิน (แม่ที่ให้นมลูก) เลือกชนิดของนมผง ชนิดของอาหารเสริมให้ลูก เพื่อให้ส่งผลดีต่อลูกน้อยมากที่สุดค่ะ