เรียนรู้วิธีเปลี่ยนนมสำหรับลูก และสาเหตุที่ทำให้ ลูกถ่ายไม่ออก

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

นมแม่ คืออาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก คุณแม่ควรให้นมแม่อย่างเดียวนาน 6 เดือน และไม่ควรเปลี่ยนนมให้ลูกกินนมผง ควรให้เด็กกินนมแม่อย่างต่อเนื่อง ควบคู่กับอาหารเสริมตามวัยจนถึงอายุ 2 ปี หรือนานกว่านั้น แต่หากคุณแม่มีความจำเป็นต้องเปลี่ยนจากนมแม่เป็นนมผง ซึ่งฟังดูเหมือนจะเป็นเรื่องง่าย แต่กลับไม่ง่ายอย่างที่คิด เพราะอาจนำมาซึ่งปัญหา โดยเฉพาะปัญหาเรื่องการขับถ่าย ที่พบมากคือ ปัญหาเปลี่ยนนมแล้วลูกท้องผูก ไม่ถ่ายติดต่อกันหลายๆ วัน สร้างความหนักใจและกังวลใจให้คุณแม่ เกิดคำถาม ดังนี้

ทำไมเปลี่ยนนมแล้วลูกท้องผูก ไม่ถ่ายนะ?

หลังการเปลี่ยนนมแต่ละระยะ คุณแม่อาจพบปัญหาลูกท้องผูก ไม่ยอมถ่าย ซึ่งหากไม่ถ่าย 2-3 วันแต่เมื่อถ่ายออกมาแล้วอุจจาระปกติดี ไม่แข็ง คุณแม่สามารถสังเกตอาการลูกต่อไปได้โดยไม่ต้องกังวล แต่หากอุจจาระแข็งด้วย ซึ่งอาจเป็นเพราะระบบย่อยอาหารของลูกกำลังปรับตัวกับสารอาหารต่างๆ ในนมชนิดใหม่ ทำให้ลูกไม่ค่อยถ่ายหรือถ่ายแข็ง เมื่อเปลี่ยนนม คุณแม่จึงควรเปลี่ยนทีละน้อย เพื่อให้เวลาระบบย่อยอาหารของลูกปรับตัว ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่า หลังเปลี่ยนนมควรให้เวลาร่างกายลูกสัก 2 สัปดาห์ว่าสามารถปรับตัวกับนมใหม่ได้หรือไม่ หากถึงเวลานั้นจึงค่อยพิจารณาทางแก้ไขอื่นๆ ต่อไป

คุณกำลังตัดสินใจว่าจะเลี้ยงลูกอย่างไร? ตัดสินใจอย่างชาญฉลาดและลงทะเบียน Enfa A + Smart Club เพื่อรับเคล็ดลับการเลี้ยงดูและข้อเสนอพิเศษเพิ่มเติม

วิธีเปลี่ยนนมไม่ให้มีปัญหาลูกท้องผูก ไม่ถ่าย

• การเปลี่ยนนมแม่เป็นนมผง

  นมแม่ คืออาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก คุณแม่ควรให้นมแม่นานที่สุด แต่หากคุณแม่มีความจำเป็นต้องเปลี่ยนจากนมแม่เป็นนมผง โดยทั่วไปสามารถให้นมผงทดแทนโดยชงตามสัดส่วนปกติได้ทันที แต่หากลูกมีอาการถ่ายยากถ่ายลำบากอยู่ก่อน หรือหลังเปลี่ยนนมแล้วมีอาการถ่ายยากถ่ายลำบาก ทารกถ่ายไม่ออก ทํา ไงดี คุณแม่สามารถเปลี่ยนนมตามขั้นตอนเพื่อป้องกันลูกท้องผูก ไม่ถ่ายได้ดังนี้

  • ฝึกให้ลูกคุ้นเคยกับจุกนม เช่น ให้ลูกดูดหัวนมหลอก หรือนำนมแม่ใส่ขวดนมให้ลูกฝึกดูดจุกนม อย่างไรก็ตามไม่ควรให้ทารกดูดหัวนมหลอกหรือดูดนมจากขวดนมในทารกที่ทานนมแม่จากเต้าก่อนอายุ 1 เดือน เพราะอาจทำให้ติดหัวนมหลอกหรือจุกนมได้และไม่ยอมดูดจากเต้าได้ และไม่ต้องกังวลดูดจุกหลอก ท้องอืดไหม สามารถทำได้ในช่วงเวลาที่เหมาะสม
  • ใช้วิธีทดแทนมื้อนม โดยให้ลูกกินนมผงหรือนมสำหรับเด็กผ่าคลอดแทนนมแม่ 1 มื้อ เป็นเวลา 3 วัน เพื่อให้ร่างกายลูกเกิดการการสร้างน้ำย่อยสารอาหารที่มีในนมผง หากลูกกินนมผงได้ดี ขับถ่ายเป็นปกติ ให้เพิ่มจำนวนมื้อนมผงแทนนมแม่ทุกๆ 3 วัน
  • ใช้วิธีผสมนมผงกับนมแม่ หากใช้วิธีทดแทนมื้อนมแล้วลูกปฏิเสธนมผง คุณแม่สามารถชงนมผงแล้วนำมาผสมกับนมแม่ได้ แล้วค่อยๆ ปรับอัตราส่วนจนเหลือนมผงอย่างเดียว เพื่อให้เวลาร่างกายลูกปรับตัว และตัวลูกเองค่อยๆ คุ้นเคยกับรสชาตินมใหม่ โดยทุกๆ 3 วัน ให้ปรับสัดส่วนนมผง : นมแม่ เป็น 1:3, 2:2, 2:3, 4:0

• การเปลี่ยนนมสูตรต่างๆ

  โดยปกติหลังอายุ 1 ปี เด็กสามารถเปลี่ยนจากนมแม่หรือนมผง มากินนมวัว หรือ whole milk ได้ แต่หากต้องการให้นมผงต่อไป การเปลี่ยนนมจากนมผงสูตร 1 เป็นสูตร 2 จากสูตร 2 เป็นสูตร 3 สามารถชงนมสูตรใหม่ตามปกติทดแทนได้ทันที แต่หากลูกท้องผูกอยู่ก่อน หรือหลังเปลี่ยนนมแล้วท้องผูก ถ่ายแข็ง คุณแม่สามารถเปลี่ยนสูตรนมตามขั้นตอนเพื่อป้องกันลูกท้องผูกได้ดังนี้

  

  วิธีที่ 1 ชงนมเดิมและแทรกนมใหม่ในแต่ละมื้อ

  โดยเพิ่มสัดส่วนของนมใหม่ขึ้นเรื่อยๆ และค่อยๆ ลดสัดส่วนนมเดิม ดังนี้

  • วันที่ 1-3 - ใช้นมใหม่ 1 ช้อนแทนนมเดิมในทุกขวด เช่น ถ้าลูกกิน 6 ออนซ์ต่อขวด กรณีใช้นมที่ผสมในสัดส่วนนมผง 1 ช้อนตวงต่อน้ำ 1 ออนซ์ ให้ลดนมเดิมจาก 6 ช้อนตวง เหลือ 5 ช้อนตวง แล้วตวงนมใหม่มาผสมอีก 1 ช้อนตวง เพื่อช่วยให้ร่างกายลูกค่อยๆ ปรับตัวเข้ากับการย่อยและรสชาติของนมใหม่ได้
  • วันที่ 4-6 - ใช้นมใหม่ แทนนมเดิม 2 ช้อนในทุกขวด โดยลดนมเดิมลงมาอีก จากนมเดิม 5 ช้อนตวง เหลือ 4 ช้อนตวง
  • วันที่ 7-9 - ใช้นมใหม่ แทนนมเดิม 3-5 ช้อนในทุกขวด โดยค่อยๆ ลดนมเดิมลง และเพิ่มนมใหม่ไปเรื่อยๆ จนเปลี่ยนเป็นนมใหม่ทั้งขวดในวันที่ 10 เพื่อให้ลูกกินนมใหม่ได้ทั้งหมด แต่ถ้าอัตราส่วนของการชงนมสูตรเก่ากับสูตรใหม่ไม่เท่ากัน ให้คุณแม่คำนวณปริมาณน้ำและนมผงที่ถูกต้องก่อนชงให้ลูกน้อย วิธีนี้ใช้ได้ดีสำหรับเด็กเล็กและเด็กโตที่กินยาก

  วิธีที่ 2 สลับมื้อนมในแต่ละมื้อ

  การสลับมื้อนมเป็นการให้นมใหม่ทั้งขวดสลับกับการให้นมเดิมทั้งขวดตลอดทั้งวัน และเมื่อลูกได้รับอาหารเสริม มื้อนมจะถูกลดลงเหลือประมาณ 3-4 มื้อต่อวัน โดย...

  • วันที่ 1-3 - ใช้นมใหม่แทนนมเดิม 1 ขวดในมื้อแรก ที่เหลือเป็นนมเดิม
  • วันที่ 4-6 - ใช้นมใหม่ 2 ขวดแรก
  • วันที่ 7-9 - ให้นมใหม่ 3 ขวด
  • วันที่ 10 - ให้นมใหม่ทั้งหมด

  วิธีสลับมื้อนมหรือเปลี่ยนนมให้ลูกเหมาะกับเด็กโต ซึ่งสามารถรับรสอื่นที่แตกต่างหลากหลายได้ง่ายกว่าเด็กเล็กซึ่งอาจร้องไห้งอแงเมื่อกินนมใหม่ที่มีรสชาติที่เขาไม่คุ้นเคย

ช่วงเปลี่ยนนม ลูกอาจมีอาการถ่ายแข็ง ท้องผูก หรือไม่ถ่ายบ้าง ประมาณ 2 สัปดาห์ ร่างกายลูกจะค่อยๆ ปรับตัวกับการเปลี่ยนนมใหม่ได้ คุณแม่จึงควรให้เวลาร่างกายลูกสักนิดนะคะ แต่ถ้ายังมีปัญหาลูกท้องผูก ไม่ถ่าย หรือปัญหาขับถ่ายอื่นๆ อย่างต่อเนื่อง คุณแม่ควรปรึกษาคุณหมอเพื่อเลือกนมที่มีสารอาหารใกล้เคียงนมแม่มากที่สุด เช่น นมที่มี MFGM ซึ่งเป็นสารอาหารสำคัญที่พบในน้ำนมแม่, ดีเอชเอ ที่ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสมอง และใยอาหารที่ดีต่อสุขภาพ อย่างเช่น พีดีเอ็กซ์ (PDX) และ กอส (GOS) ซึ่งเป็นอาหารของจุลินทรีย์ชนิดดีในลำไส้ จะช่วยปรับการทำงานของลำไส้ให้สมดุล อุจจาระเด็กจึงนิ่มลง ขับถ่ายง่าย ช่วยป้องกันอาการเด็กท้องผูก

อย่างไรก็ตาม เด็กแต่ละคนมีระบบการย่อยอาหารที่แตกต่างกัน บางคนอาจจะไม่มีปัญหาใดๆ หลังการเปลี่ยนนม บางคนก็มีปัญหาท้องผูก ไม่ถ่าย หรือท้องเสีย ท้องอืด ดังนั้นจึงต้องอาศัยการใส่ใจและสังเกตจากคุณแม่อย่างใกล้ชิดว่า ร่างกายลูกตอบรับการเปลี่ยนนมหรือไม่

ทำอย่างไรเมื่อลูกน้อยท้องอืด แหวะนม ร้องกวน หลังหย่านมแม่?

ในช่วงให้นมแม่ ลูกน้อยมักจะย่อยนมแม่ได้ดี ไม่ค่อยมีปัญหางอแง ร้องกวน จากอาการท้องอืด แหวะนม นั่นก็เพราะในนมแม่มีโปรตีนขนาดเล็กที่ย่อยง่าย ซึ่งดีกับระบบย่อยอาหารของเด็กเล็ก อีกทั้งนมแม่ยังอุดมไปด้วยสารอาหารที่จำเป็นสำหรับพัฒนาการสมอง

แต่เมื่อลูกน้อยเข้าสู่วัยที่ต้องหย่านมและเริ่มปรับเปลี่ยนไปกินอาหารตามวัยมากขึ้น ก็อาจทำให้ลูกน้อยมีอาการท้องอืด ท้องผูก แหวะนม หรือร้องกวนได้ ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่สามารถเกิดขึ้นได้ เนื่องจากระบบย่อยอาหารของเด็กเล็กยังทำงานได้ไม่สมบูรณ์เหมือนกับของผู้ใหญ่ และยังต้องการเวลาปรับตัวให้คุ้นชินกับอาหารชนิดใหม่

เพื่อป้องกันอาการไม่สบายท้องต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในช่วงหลังหย่านม คุณแม่ควรมองหา “ทางเลือกในการเปลี่ยนที่ดีที่สุด” คุณแม่อาจมองหาโภชนาการที่ย่อยง่ายทีมี PHP หรือโปรตีนขนาดเล็กที่ย่อยมาแล้วบางส่วน ทำให้ย่อยและดูดซึมง่าย ช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้อย่างต่อเนื่อง ลดอาการไม่สบายท้อง ควบคู่ไปกับสุดยอดสารอาหารสมองอย่าง MFGM ที่พบในนมแม่ ซึ่งประกอบไปด้วยโปรตีนและไขมันที่จำเป็นกว่า 150 ชนิด ได้แก่ เช่น สฟิงโกไมอีลิน ฟอสโฟลิปิด และแกงกลิโอไซด์ ก็จะช่วยให้ลูกน้อยผ่านช่วงหย่านมได้อย่างราบรื่น สบายท้องและเรียนรู้ไม่สะดุด