จุกนมและขวดนมแก้ท้องอืด สามารถป้องกันลูกท้องอืดได้จริงไหม

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

เชื่อว่าคุณแม่ทุกคนคงเคยประสบปัญหาลูกท้องอืดมาแล้ว เพราะเป็นอาการที่มักพบบ่อยตั้งแต่เด็กทารกแรกเกิดจนถึงเด็กโต เมื่อลูกท้องอืดจะหงุดหงิด ร้องไห้งอแง กินนมได้น้อยลง เพราะไม่สบายเนื้อตัว สร้างความกังวลใจให้คุณแม่ จนต้องหาวิธีต่างๆ เพื่อแก้ไขอาการนี้ให้ทุเลาเบาบางลง และมีคำแนะนำว่ามีการออกแบบขวดนมและจุกนมหลอกที่สามารถป้องกันอาการลูกท้องอืดได้ แล้วจุกนมและขวดนมแก้ท้องอืดนั้นเป็นแบบไหน ป้องกันได้จริงหรือไม่ มาหาคำตอบกันค่ะ

อาการลูกท้องอืดสังเกตได้อย่างไร

เพราะลูกยังพูดบอกไม่ได้ คุณแม่จึงต้องสังเกตอาการที่ผิดปกติของลูก ซึ่งอาการที่บ่งบอกว่าทารกท้องอืด มีดังนี้

• ร้องไห้โยเย
• กำมือ หน้าแดง
• ยกขาสูง
• ท้องป่อง เคาะท้องแล้วจะได้ยินคล้ายมีลมอยู่
• ผายลมบ่อย
• ไม่ยอมนอน กระสับกระส่ายโดยเฉพาะหลังมื้อนม

ลูกท้องอืดเกิดจากอะไร

ลูกท้องอืดเกิดจากการมีแก๊สสะสมในกระเพาะอาหารมากเกินไป ซึ่งที่เป็นเช่นนั้นเพราะ...

• ลูกดูดนมเร็ว กลืนนมเร็วเกินไป หากน้ำนมจากเต้านมแม่หรือจุกขวดนมไหลออกมามากเกินไป ลูกต้องรีบกลืนน้ำนมอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้เกิดแก๊สสะสมในกระเพาะอาหาร
• ลูกดูดนมช้าเกินไป หากแม่หัวนมแม่บอด หรือจุกขวดนมมีรูเล็ก จะทำให้น้ำนมไหลออกมาน้อยหรือไหลช้า ทำให้ระหว่างดูดนมลูกต้องกลืนอากาศเข้ากระเพาะอาหารมากขึ้น
• ลูกดูดนมไม่ถูกวิธี คุณแม่ไม่ควรหมุนจุกนมแน่นมากเกินไป เพราะเวลาดูดนม จุกนมจะแฟบลูกจะดูดเอาอากาศในขวดนมเข้าไปในท้อง ทำให้ท้องอืด หากลูกกินนมแม่ก็ต้องให้ลูกอมหัวนมให้ลึกถึงลานนม เพื่อไม่ให้มีช่องอากาศผ่านเข้าข้างปากลูก
• ลูกดูดนมที่มีฟองอากาศมากเกินไป เช่น การดูดนมจากขวด หรือกินนมผงที่มีฟองอากาศเกิดขึ้นระหว่างชงผสมกับน้ำ ทารกอาจท้องอืดได้หากกลืนฟองอากาศมากเกินไป
• ไม่ได้ไล่ลมหลังมื้อนม  หลังจากลูกกินนมเสร็จแล้วจัดท่าจับลูกเรอ คุณแม่ไม่ได้จับให้ลูกเรอเพื่อไล่ลมจากกระเพาะอาหารลูก ทำให้เกิดแก๊สในกระเพาะอาหารลูก
• ระบบย่อยอาหารของลูกยังทำงานได้ไม่ดี สาเหตุที่พบบ่อยของปัญหาลูกท้องอืด ก็คือการที่ระบบทางเดินอาหารของเด็กเล็กยังพัฒนาได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ จึงยังย่อยและดูดซึมอาหารได้ไม่สมบูรณ์ โดยเฉพาะเอนไซม์ที่ย่อยน้ำตาลแลคโตสและโปรตีน ยังทำงานได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ จึงทำให้น้ำตาลแลคโตสและโปรตีนในนมบางส่วนไม่ถูกย่อยและถูกส่งผ่านจากลำไส้เล็กไปสู่ลำไส้ใหญ่ ซึ่งมีแบคทีเรียจำนวนมากอาศัยอยู่ และแบคทีเรียเหล่านี้จะย่อยน้ำตาลแลคโตสและโปรตีนที่ตกค้างนี้ ทำให้เกิดแก๊สในทางเดินอาหาร และเป็นสาเหตุของอาการที่ลูกท้องอืด ไม่สบายท้องต่างๆ นั่นเอง

การป้องกันและดูแลเมื่อลูกท้องอืด

• ขณะให้นมลูก ควรจัดท่าทางให้ถูกต้อง หากคุณแม่ให้นมจากขวดก็ควรอุ้มลูกขึ้นมาเช่นเดียวกับท่าให้นมแม่ โดยยกศีรษะลูกให้อยู่สูงกว่าลำตัวเล็กน้อย จะทำให้น้ำนมไหลลงสู่ท้องได้ดีกว่าให้ลูกนอนดูดนม
• ขณะป้อนนมลูก ควรยกขวดนมขึ้นเพื่อป้องกันอากาศไหลผ่านช่องว่างบริเวณจุกนม หรืออาจเอียงขวดนมขึ้น เพื่อให้อากาศลอยอยู่ที่ก้นขวด รวมทั้งปรับขนาดรูจุกนมไม่ให้ใหญ่หรือเล็กเกินไป หรือใช้ขวดนมที่ออกแบบมาเพื่อป้องกันให้ลูกกลืนอากาศเข้าไปน้อยที่สุด
• เมื่อให้ลูกดูดนมจากขวด อย่าหมุนฝาแน่นจนเกินไป เพราะจะทำให้เกิดลมในขวดนมได้
• หลังมื้อนมแต่ละมื้อ ให้จับลูกไล่ลมหลังมื้อนม ซึ่งทำได้หลากหลายท่า เช่น...
  
  • - อุ้มลูกขึ้น ให้คางลูกพักอยู่บริเวณไหล่ของแม่ แล้วใช้มือตบหลังลูกเบาๆ
  • - จับลูกนั่งตัก โน้มตัวลูกไปด้านหน้าเล็กน้อย ใช้มือแม่โอบบริเวณคางลูกเพื่อประคองตัวลูกไว้ จากนั้นใช้มือตบหลังของลูกเบา ๆ
  • - จับลูกนอนคว่ำบนตักแม่ ให้ศีรษะลูกอยู่สูงกว่าลำตัวเล็กน้อย แล้วใช้มือตบหลังของลูกเบา ๆ
• ทามหาหิงคุ์ โดยชุบสำลีแล้วนำมาทาที่หน้าท้อง ฝ่ามือ และฝ่าเท้าของทารก ไอระเหยและฤทธิ์ความร้อนจากตัวยาที่ลูกสูดดมเข้าไป จะช่วยขับไล่ลม ให้ลูกผายลมออกมาได้
• เด็กที่กินอาหารเสริมได้แล้ว คุณแม่ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่ก่อให้เกิดแก๊สในกระเพาะมาก เช่น ข้าวโอ๊ต กะหล่ำปลี ถั่ว ฯลฯ

ส่วนคุณแม่ที่ให้นมลูก ก็ควรหลีกเลี่ยงอาหารเหล่านี้เช่นกัน เพราะอาจส่งแก๊สผ่านน้ำนมไปสู่ลูกได้

ขวดนม จุกนมแบบไหนที่ช่วยป้องกันลูกท้องอืดได้

ปัจจุบันมีขวดนมป้องกันท้องอืด ซึ่งออกแบบมาเพื่อลดการเกิดแก๊สในกระเพาะอาหาร ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการลูกท้องอืดและความรู้สึกไม่สบายท้อง โดยจะเป็นขวดนมกันลมที่ที่มีลักษณะโค้ง เมื่อลูกยกขวด น้ำนมในขวดจะไหลออกมากันอากาศเข้าไป จึงป้องกันลมที่จะเข้าสู่ท้องของลูกน้อย และจุกนมที่ออกแบบมาให้มีสัมผัสใกล้เคียงเหมือนกับเวลาที่ลูกได้ดูดนมจากเต้า เรียกกันว่าจุกนมเสมือนนมแม่ เป็นจุกนมที่มีฐานกว้าง เพราะการดื่มนมจากอกคุณแม่ ลูกจะต้องอ้าปากเพื่องับนมแม่ที่มีฐานกว้าง ระหว่างที่ดูดนมก็ต้องขยับเคลื่อนไหวกรามและลิ้นเพื่อให้น้ำนมไหลออกมา

จุกนมเสมือนนมแม่หรือจุกนมที่มีฐานกว้างจึงเลียนแบบลักษณะของการดูดนมแม่นั่นเอง อีกทั้งยังมีการออกแบบให้มีการระบายอากาศออกจากจุกนม ทำให้จุกนมมีแต่น้ำนมแม้จะถือในแนวนอน และทรงจุกนมที่ป้องกันการหดตัวของจุกนมและยังช่วยลดลูกกลืนอากาศขณะดูดนมได้

จุกนมและขวดนมแก้ท้องอืดที่ออกแบบมาพิเศษนี้ช่วยป้องกันลมเข้าท้องลูก จึงช่วยป้องกันการเกิดอาการลูกท้องอืดได้ส่วนหนึ่ง แต่ไม่ทั้งหมด เพราะยังมีสาเหตุอื่นๆ อีกที่ทำให้เด็กท้องอืด คุณแม่ต้องทำสิ่งอื่นๆ เช่น ไล่ลมหลังมื้อนม ให้นมลูกในท่าที่ถูกต้อง ฯลฯ รวมทั้งเลือกนมที่เหมาะกับระบบย่อยอาหารประกอบด้วย

นมสูตรย่อยง่าย ป้องกันลูกท้องอืดได้

มีงานวิจัยทางการแพทย์พบว่านมสูตรย่อยง่ายที่มีโปรตีนผ่านการย่อยบางส่วน และมีน้ำตาลแลคโตสน้อยกว่านมสูตรปกติ สามารถลดอาการลูกท้องอืด ไม่สบายท้องได้ เพราะเด็กช่วงวัยขวบปีระบบการย่อยยังทำงานได้ไม่สมบูรณ์นัก จึงยังย่อยโปรตีนและน้ำตาลแลคโตสได้ไม่ดี ด้วยเหตุนี้น้ำตาลแลคโตสและโปรตีนบางส่วนในนมจึงไม่ถูกย่อย แบคทีเรียจำนวนมากที่อาศัยในลำไส้ใหญ่จะย่อยน้ำตาลแลคโตสและโปรตีนที่ตกค้างนี้ ทำให้เกิดแก๊สในทางเดินอาหาร เป็นสาเหตุให้ลูกท้องอืด เกิดอาการไม่สบายท้องนั่นเอง ดังนั้นเพื่อป้องกันไม่ให้ลูกเกิดอาการไม่สบายท้อง ท้องอืด คุณแม่สามารถเลือกนมสูตรย่อยง่ายให้ลูกได้

คุณแม่ควรให้ความสำคัญกับการดูแลและหาวิธีป้องกันการเกิดแก๊สในทางเดินอาหารของลูก โดยใช้หลายวิธีประกอบกัน ทั้งไล่ลมหลังมื้อนม ให้นมลูกในท่าที่ถูกต้อง เลือกนมสูตรย่อยง่าย รวมทั้งเลือกจุกนมและขวดนมแก้ท้องอืด จะช่วยลดอาการลูกท้องอืดได้ค่ะ

ทำอย่างไรเมื่อลูกน้อยท้องอืด แหวะนม ร้องกวน หลังหย่านมแม่?

ในช่วงให้นมแม่ ลูกน้อยมักจะย่อยนมแม่ได้ดี ไม่ค่อยมีปัญหางอแง ร้องกวน จากอาการท้องอืด แหวะนม นั่นก็เพราะในนมแม่มีโปรตีนขนาดเล็กที่ย่อยง่าย ซึ่งดีกับระบบย่อยอาหารของเด็กเล็ก อีกทั้งนมแม่ยังอุดมไปด้วยสารอาหารที่จำเป็นสำหรับพัฒนาการสมอง

แต่เมื่อลูกน้อยเข้าสู่วัยที่ต้องหย่านมและเริ่มปรับเปลี่ยนไปกินอาหารตามวัยมากขึ้น ก็อาจทำให้ลูกน้อยมีอาการท้องอืด ท้องผูก แหวะนม หรือร้องกวนได้ ซึ่งเป็นเรื่องปกติที่สามารถเกิดขึ้นได้ เนื่องจากระบบย่อยอาหารของเด็กเล็กยังทำงานได้ไม่สมบูรณ์เหมือนกับของผู้ใหญ่ และยังต้องการเวลาปรับตัวให้คุ้นชินกับอาหารชนิดใหม่

เพื่อป้องกันอาการไม่สบายท้องต่าง ๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในช่วงหลังหย่านม คุณแม่ควรมองหา “ทางเลือกในการเปลี่ยนที่ดีที่สุด” คุณแม่อาจมองหาโภชนาการที่ย่อยง่ายทีมี PHP หรือโปรตีนขนาดเล็กที่ย่อยมาแล้วบางส่วน ทำให้ย่อยและดูดซึมง่าย ช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้อย่างต่อเนื่อง ลดอาการไม่สบายท้อง ควบคู่ไปกับสุดยอดสารอาหารสมองอย่าง MFGM ที่พบในนมแม่ ซึ่งประกอบไปด้วยโปรตีนและไขมันที่จำเป็นกว่า 150 ชนิด ได้แก่ เช่น สฟิงโกไมอีลิน ฟอสโฟลิปิด และแกงกลิโอไซด์ ก็จะช่วยให้ลูกน้อยผ่านช่วงหย่านมได้อย่างราบรื่น สบายท้องและเรียนรู้ไม่สะดุด