ท้องเสีย ท้องอืดเกี่ยวกับนมอย่างไร

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

อาหารหลักของเด็กทารกคือนมแม่  เราทราบกันดีว่านมแม่คืออาหารที่ดีที่สุดของทารก คุณแม่ควรให้นมแม่อย่างเดียวนาน 6 เดือน และกินนมแม่ต่อเนื่องควบคู่กับอาหารเสริมตามวัยจนถึงอายุ 2 ปี หรือนานกว่านั้น แต่หากมีความจำเป็นที่คุณแม่ไม่สามารถให้นมกับลูกได้ นมผงก็คืออีกหนึ่งทางเลือกของคุณแม่ แต่คุณแม่จะทำอย่างไร เมื่อพบว่าหลังจากที่ลูกกินนมผงที่คุณแม่เลือกให้ลูกไปนั้น ทำให้ลูกวัยทารกท้องเสียบ้าง ท้องอืด บ้าง ไม่สบายท้องบ้าง?

ทำไมทารกท้องเสีย

การที่ทารกท้องเสีย ท้องอืด ไม่สบายท้องหลังดื่มนม หรือร้องกวน และแหวะนมในช่วงวัยขวบปีแรก อาจเกิดจากระบบการย่อยและการดูดซึมอาหารของเด็กเล็กยังพัฒนาได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ จึงยังย่อยและดูดซึมสารอาหารได้ไม่สมบูรณ์ ส่งผลให้เด็กท้องเสีย ท้องอืด หรือไม่สบายท้องได้ ซึ่งสารอาหารที่ว่านี้ก็อยู่ในนมที่ลูกกินนั่นเอง จึงพูดได้อีกอย่างว่า “นม” อาจเป็นหนึ่งในสาเหตุของอาการเด็กท้องเสีย ท้องอืด ไม่สบายท้อง ร้องกวน และแหวะนมดังกล่าว

ทารกท้องเสีย ท้องอืด ไม่สบายท้อง เกี่ยวข้องกับนมอย่างไร

ทารกท้องเสีย ลูกท้องอืด ไม่สบายท้อง อาจมีสาเหตุเกี่ยวข้องกับนมที่ลูกน้อยดื่มได้ เพราะเมื่อลูกดื่มนมที่มีโปรตีนและน้ำตาลแลคโตสเป็นส่วนประกอบสำคัญ หากระบบทางเดินอาหารมีการทำงานที่สมบูรณ์ เอนไซม์ที่ทำหน้าที่ในการย่อยโปรตีนและน้ำตาลแลคโตสจะทำงานได้ 100% ก็จะไม่ทำให้เด็กท้องเสียหรือเกิดอาการไม่สบายท้อง แต่ในเด็กช่วงวัยขวบปีแรกเอนไซม์แลคเตส ซึ่งทำหน้าที่ย่อยแลคโตสอาจทำงานได้เพียง 70% ส่วนเอนไซม์เอนเทอโรไคเนส ซึ่งทำหน้าที่ย่อยโปรตีนทำงานได้เพียง 25 % ด้วยเหตุนี้น้ำตาลแลคโตสและโปรตีนบางส่วนในนมจึงไม่ถูกย่อย และถูกส่งผ่านมาจากลำไส้เล็กไปสู่ลำไส้ใหญ่ ซึ่งมีแบคทีเรียจำนวนมากอาศัยอยู่ และแบคทีเรียเหล่านี้จะย่อยน้ำตาลแลคโตสและโปรตีนที่ตกค้างอยู่นี้ ทำให้เกิดแก๊สในทางเดินอาหาร เป็นสาเหตุให้ทารกท้องเสีย ท้องอืด และเกิดอาการไม่สบายท้องได้

นมผงหมดอายุมีส่วนทำให้ทารกท้องเสีย ลูกท้องอืด ไม่สบายท้องได้หรือไม่

อาหารทุกชนิดหากหมดอายุจะส่งผลกระทบกับสุขภาพได้เสมอ ยิ่งเป็นอาหารสำหรับเด็กอย่างนมผงของลูกด้วยแล้ว หากกินเข้าไปอาจทำให้ทารกซึ่งระบบทางเดินอาหารยังบอบบาง เกิดอาการท้องเสีย ท้องอืดได้ง่ายยิ่งขึ้น สำหรับนมผงที่ชงแล้ว ควรให้ลูกกินทันที นมที่ชงแล้วลูกยังไม่ได้กิน สามารถเก็บไว้ในตู้เย็นที่อุณหภูมิสม่ำเสมอได้นาน 24 ชั่วโมง แต่ตั้งทิ้งไว้ในอุณหภูมิห้องได้ไม่เกิน 2 ชั่วโมง ส่วนนมชงที่ลูกกินไม่หมด ต้องให้ลูกกินภายในไม่เกิน 1 ชั่วโมง และไม่ควรเก็บไว้ใช้ในมื้อต่อไป และไม่ควรนำนมที่เหลือจากที่ลูกกินไปอุ่น เพราะจะยิ่งทำให้นมนั้นเสียเร็วยิ่งขึ้น ควรทิ้งทันที

ส่วนนมผงกระป๋องแม้จะยังไม่ถึงกำหนดวันหมดอายุที่ระบุไว้ แต่เมื่อเปิดใช้งานแล้วนมผงของเด็กมีอายุอยู่ได้แค่เพียง 1 เดือนเท่านั้น การนำนมนั้นมาชงให้ลูกอาจเสี่ยงต่อการเกิดปัญหาทารกท้องเสียได้

ดังนั้นคุณแม่ควรตรวจสอบว่านมผงที่ซื้อนั้นหมดอายุหรือไม่ อีกทั้งต้องให้ความสำคัญกับนมที่ชงแล้ว และนมที่เปิดใช้แล้วดังกล่าวข้างต้น จะช่วยป้องกันปัญหาทารกท้องเสีย ท้องอืดได้ อีกทั้งหลังตวงนมแล้ว ควรพับถุงฟอยล์ให้สนิท ใส่ลงในภาชนะแล้วปิดฝาให้แน่น วางไว้ในที่แห้งและอุณหภูมิห้อง และไม่แนะนำให้คุณแม่เทนมผงออกจากถุงฟอยล์ไปใส่กระป๋องหรือภาชนะอื่นๆ เพราะถุงฟอยล์ผ่านการฆ่าเชื้อแล้ว ขณะที่ภาชนะอื่นๆ ยังไม่ได้ผ่านการฆ่าเชื้อจึงเสี่ยงต่อการที่นมผงจะปนเปื้อนเชื้อโรคได้

ผลกระทบเมื่อทารกท้องเสีย ลูกท้องอืด ไม่สบายท้อง

เนื่องจากเด็กแต่ละคนมีพัฒนาการของระบบย่อยอาหารที่ไม่เท่ากัน อาการท้องเสีย ไม่สบายท้องจึงไม่เกิดกับเด็กทุกคน อย่างไรก็ตามจากการสำรวจในกลุ่มคุณแม่ที่มีลูกอายุแรกเกิดถึง 12 เดือน พบว่า 56%* ของเด็กมีอาการไม่สบายท้อง ไม่ว่าจะเป็นอาการท้องเสีย ท้องอืด ร้องกวน และแหวะนม ทำให้เด็กรู้สึกไม่สบายตัว จนแสดงออกมาเป็นอาการหงุดหงิด งอแง อารมณ์ไม่ดี ซึ่งส่งผลกระทบต่อการเรียนรู้สิ่งรอบตัวของเขา รวมทั้งอาจทำให้ไม่อยากกินนม ส่งผลต่อสุขภาพกายตามมาได้

(* จากการสำรวจในกลุ่มแม่คนไทยที่มีลูกอายุ 0-12 เดือน, ช่วงเดือนพ.ย.-ธ.ค.2548)

วิธีแก้ไขเมื่อลูกกินนมผงแล้วทารกท้องเสีย ท้องอืด

• เลือกนมที่เหมาะกับระบบย่อยของลูก ดังนั้น หากคุณแม่พบว่าลูกท้องเสียหรือมีอาการไม่สบายท้องต่างๆ ดังกล่าว สามารถปรึกษาคุณหมอถึงแนวทางการรักษา ซึ่งคุณหมออาจแนะนำนมสูตรย่อยง่ายที่เหมาะสมกับระบบย่อยอาหารของลูก เพราะนมสูตรนี้มีโปรตีนผ่านการย่อยบางส่วน (PHP-Partially Hydrolyzed Milk Protein) โปรตีนจึงมีขนาดเล็ก ทำให้ร่างกายดูดซึมได้ดี ย่อยง่าย มีปริมาณน้ำตาลแลคโตสต่ำกว่านมสูตรปกติ จึงไม่มีโปรตีนและน้ำตาลแลคโตสเหลือเป็นอาหารของแบคทีเรีย จะช่วยให้อาการของลูกบรรเทาลงได้ค่ะ
• ไล่ลมให้ลูก หลังมื้อนมทุกมื้อ คุณแม่ควรไล่ลมให้ลูก เพื่อให้ลูกเรอเอาลมที่อาจดูดเข้าไปพร้อมนมออกมา จะได้ช่วยคลายอาการท้องอืดได้
• อาการท้องเสียหลังกินนม อาจเกิดจากปัญหาด้านสุขอนามัยได้เช่นกัน คุณแม่ควรดูแลความสะอาดของอุปกรณ์ชงนม ตรวจสอบข้อมูลข้างกล่องว่า นมผงเด็กชงแล้วอยู่ได้กี่ชั่วโมง ขั้นตอนการชง การให้นม และการจัดเก็บนมที่ถูกต้องเป็นอย่างไร เพื่อป้องกันไม่ให้นมผงของลูกปนเปื้อนเชื้อแบคทีเรียซึ่งนำไปสู่อาการท้องเสียและอาหารเป็นพิษในทารกได้