นมแม่ดีที่สุด บางเรื่อง ที่แม่มือใหม่ ไม่เคยรู้

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

"นมแม่ดีที่สุดสำหรับทารก” คำพูดนี้เป็นจริงเสมอ และในช่วง 6 เดือนแรกเด็กทารกควรกินนมแม่อย่างเดียว เราจะมาสร้างความเชื่อมั่นให้คุณแม่อีกครั้งถึงคุณค่าและบางเรื่องราวของนมแม่ที่คุณแม่อาจไม่เคยรู้

รู้หรือไม่...ร่างกายแม่ผลิตนมแม่ได้อย่างไร

เต้านมของคุณแม่แต่ละข้างจะมีต่อมน้ำนมอยู่มากมาย เมื่อคุณแม่ตั้งครรภ์ น้ำนมจะถูกสร้างจากการกระตุ้นของฮอร์โมนต่างๆ เช่น เอสโตรเจน โปรเจสเตอโรน โปรแลคติน ฯลฯ ต่อมน้ำนมและเต้านมของคุณแม่จะขยายออก ในช่วงตั้งครรภ์ไตรมาสที่ 3 ฮอร์โมนโปรแลคติน ซึ่งทำหน้าที่ผลิตน้ำนมมีระดับสูงขึ้น ทำให้มีการสร้างน้ำนมขึ้นในต่อมน้ำนม และเก็บไว้ในถุงน้ำนม ต่อมน้ำนมและเต้านมของคุณแม่ขยายมากขึ้นอีก คุณแม่อาจมีน้ำนมไหลออกมาในช่วงนี้

หลังคลอด เมื่อลูกดูดนมจะไปกระตุ้นปลายประสาทที่หัวนมให้ส่งสัญญาณไปยังสมองและต่อมใต้สมองให้หลั่งฮอร์โมนออกซิโตซิน เพื่อกระตุ้นให้กล้ามเนื้อลานนมรอบๆ ถุงน้ำนมหดตัวให้น้ำนมที่ถูกสร้างไว้หลั่งออกมาให้ลูกได้กิน นี่คือเหตุผลว่าทำไมจึงต้องให้ลูกดูดกระตุ้นบ่อยๆ

รู้จักสารอาหารสำคัญในนมแม่

สารอาหารสำคัญในนมแม่มีมากมายหลายชนิดที่ส่งผลดีต่อสมองและพัฒนาการด้านต่างๆ ของเด็ก ที่สำคัญๆ ได้แก่

• MFGM (Milk Fat Globule Membrane) คือเยื่อหุ้มอนุภาคไขมันที่พบในน้ำนมแม่ นมแม่มีกรดไขมันหลายชนิด รวมทั้งดีเอชเอ เมื่อกรดไขมันเหล่านี้ถูกผลิตออกมาจากต่อมผลิตน้ำนม เซลล์ไขมันจะถูกห่อหุ้มด้วยเยื่อบางๆ ที่เรียกว่า MFGM หรือเยื่อหุ้มอนุภาคไขมันในนม ซึ่งเยื่อหุ้มนี้ช่วยให้เซลล์ไขมันคงรูปอยู่ได้ในน้ำนม และประกอบด้วยสารอาหารต่างๆ เช่น โปรตีนต่างๆ และไขมันเชิงซ้อน ซึ่งล้วนแต่เป็นสารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายและสมองเด็ก
• ดีเอชเอ คือกรดไขมันสำคัญที่เป็นส่วนประกอบของเยื่อหุ้มสมองและจอประสาทตา ร่างกายไม่สามารถสร้างดีเอชเอขึ้นมาได้ ต้องได้รับจากอาหารเท่านั้น ซึ่งแหล่งอาหารของไขมันชนิดนี้สำหรับทารกคือ “นมแม่” นั่นเอง

จากงานวิจัยทางคลินิกพบว่า เด็กที่ได้รับ MFGM ร่วมกับดีเอชเอ มีระดับคะแนนพัฒนาการทางสติปัญญาสูงกว่าเด็กที่ได้รับดีเอชเอ เพียงอย่างเดียว นอกจากนั้นจากการทดลองในห้องปฏิบัติการ เพื่อศึกษาการทำงานของ MFGM พบว่า เมื่อใช้สารอาหาร MFGM ทำงานร่วมกับดีเอชเอ ที่เวลา 21 วัน จะช่วยเพิ่มโอกาสการเชื่อมต่อเซลล์สมองมากกว่าการใช้ดีเอชเอ เพียงอย่างเดียว*

• โอลิโกแซ็คคาไรด์ เป็นคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน มีหน้าที่สำคัญในการป้องกันการติดเชื้อที่ทำให้เกิดโรคที่พบบ่อยในทารก เช่น โรคท้องเสีย โรคไข้หวัด ปอดบวม
• ทอรีน ช่วยบำรุงสมองและช่วยพัฒนาเรื่องการมองเห็นของลูกได้ดี
• แลคโตเฟอร์ริน คือโปรตีนที่ย่อยได้ง่าย ทนต่อกรดในกระเพาะอาหาร และยังมีคุณสมบัติพิเศษ คือ จับกับธาตุเหล็กในลำไส้ได้ ทำให้แบคทีเรียซึ่งต้องใช้โมเลกุลของธาตุเหล็กอิสระช่วยในการเจริญเติบโต ไม่สามารถเติบโตต่อได้ จึงช่วยปกป้องลูกจากการติดเชื้อ จะมีปริมาณสูงในนมแม่ช่วงที่เป็นน้ำนมเหลืองหรือโคลอสตรัม
• ไลโซไซม์ คือเอนไซม์ที่มีในน้ำนมแม่มากกว่านมวัวถึง 3,000 เท่า มีฤทธิ์ย่อยสลายผนังเซลล์ของเชื้อแบคทีเรีย ทำให้เชื้อไม่สามารถเจริญเติบโตได้

นมแม่ป้องกันภูมิแพ้ได้

สำหรับลูกวัยทารก น้ำย่อยอาหารในกระเพาะและลำไส้ยังทำงานไม่เต็มที่ อีกทั้งภูมิคุ้มกันที่คอยดักจับสารแปลกปลอมในร่างกาย เช่น โปรตีน ก็ยังพัฒนาไม่ดีพอ โปรตีนแปลกปลอมจึงมีโอกาสเล็ดลอดเข้าไปกระตุ้นให้เกิดภูมิแพ้ได้ง่าย แต่ในนมแม่ นอกจากจะมีโปรตีนชนิดที่ทำให้ไม่เกิดการแพ้แล้ว ยังมีสารภูมิคุ้มกันที่จะไปเคลือบเยื่อบุลำไส้ ทำให้เด็กไม่เกิดอาการแพ้ด้วย

นมแม่ช่วยให้ลูกมีระบบขับถ่ายดี

นมแม่เป็นอาหารธรรมชาติ สะอาด ปลอดภัย และย่อยง่าย ทั้งยังมีสารโอลิโกแซคคาไรด์ที่ช่วยให้ลำไส้แข็งแรง มีสารช่วยกระตุ้นการเจริญเติบโตของเชื้อจุลินทรีย์ชนิดดีที่ไม่ก่อให้เกิดโรคในลำไส้ ช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรคที่ทำให้เกิดท้องเสีย และช่วยลดโอกาสการติดเชื้อในลำไส้ลงได้มาก เด็กที่กินนมแม่ นอกจากจะไม่มีปัญหาท้องผูกแล้ว ยังมีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดท้องเสียน้อยลงด้วย

นี่เป็นส่วนหนึ่งที่เป็นการย้ำให้คุณแม่เห็นว่า นมแม่คือนมที่ดีที่สุดของลูก ยิ่งกว่านั้น เด็กที่ได้กินนมแม่อย่างสม่ำเสมอ จะได้รับการกระตุ้นพัฒนาการอย่างรอบด้านผ่านการกินนม ไม่ว่าจะเป็นการรับรู้กลิ่นของแม่ผ่านการโอบกอดใกล้ชิด การใช้ปากและอวัยวะในช่องปาก การสบตากับแม่ การเห็นหน้าแม่ขณะดูดนม การพัฒนากล้ามเนื้อแขนขาเมื่อเล่นกับแม่ ฯลฯ นี่แหละค่ะคือคุณค่าของนมแม่

อย่างไรก็ตาม หากคุณแม่พบว่าน้ำนมแม่มีไม่เพียงพอกับความต้องการของลูก ก็สามารถเลือกนมผงเสริม เพื่อให้ลูกได้รับปริมาณนมที่เพียงพอต่อการเจริญเติบโต โดยควรเลือกนมผงที่มีสารอาหาร เช่น มี MFGM สารอาหารสำคัญที่พบในน้ำนมแม่, ดีเอชเอ กรดไขมันที่ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสมอง มีใยอาหารสุขภาพอย่าง พีดีเอ็กซ์ และ กอส ที่ช่วยให้ลูกมีการขับถ่ายที่ดีค่ะ