Enfa สรุปให้
เลือกอ่านตามหัวข้อ
• โครโมโซม ดีเอ็นเอ และยีน
• โครโมโซมคืออะไร
• ส่วนประกอบของโครโมโซม
• โครโมโซมผิดปกติ
• การตรวจโครโมโซม
• ไขข้อข้องใจเรื่องโครโมโซมกับ Enfa Smart Club
โครโมโซม อีกหนึ่งเรื่องสำคัญที่คุณพ่อคุณแม่คู่ใดก็ตามกำลังวางแผนอยากมีลูก ควรจะให้ความสำคัญกับเรื่องนี้สักนิด เพราะการมีลูก นั่นหมายถึงการที่ลูกจะสืบทอดพันธุกรรมและโครโมโซมจากพ่อและแม่ด้วย
หากโครโมโซมพ่อหรือแม่ หรือทั้งพ่อและแม่มีความผิดปกติ ก็เป็นไปได้ว่าลูกอาจจะได้รับความผิดปกตินั้นไปด้วย วันนี้ Enfa จะพามารู้จักกับความสำคัญของโครโมโซมกับการตั้งครรภ์กันค่ะ
โครโมโซม ดีเอ็นเอ และยีน เป็นเสมือนลูกหมูสามตัวที่มีความเกี่ยวข้องซึ่งกันและกันอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ต่างฝ่ายต่างก็เป็นส่วนหนึ่งของกันและกัน เพื่อทำหน้าที่ในการส่งต่อลักษณะพันธุกรรมจากรุ่นสู่รุ่น โดยมีแต่ละสิ่งมีหน้าที่ ดังนี้
โครโมโซม (Chromosome) คือ ตัวถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม ทำหน้าที่ในการควบคุมการทำงานของเซลล์ และการแบ่งเซลล์ที่มีอยู่ด้วยกันหลากหลายล้านเซลล์ในร่างกายของเรา และในแต่ละเซลล์นั้นก็จะมียีนและดีเอ็นเอยืนเรียงตัวกันอยู่บนสิ่งที่เรียกว่าโครโมโซม
โดยโครโมโซมปกติของมนุษย์เราจะมีอยู่ด้วยกัน 23 คู่ หรือ 46 แท่ง แบ่งเป็นโครโมโซมร่างกาย (Autosome) 22 คู่ และอีก 1 คู่คือโครโมโซมเพศ (Sex Chromosome)
ดีเอ็นเอ (DNA) คือ สารพันธุกรรมที่มีอยู่ในสิ่งมีชีวิตเกือบทุกชนิด ทั้งคน พืช สัตว์ มีลักษณะเป็นสายบิดเกลียวคล้ายกับคู่บันได โดยดีเอ็นเอจะทำหน้าที่ในการเก็บรวมรวมข้อมูลทางพันธุกรรมเอาไว้ เพื่อเก็บรักษาและถ่ายทอดรหัสพันธุกรรมของเผ่าพันธุ์ ทำให้เราสามารถถ่ายทอดลักษณะทางเผ่าพันธุ์จากรุ่นหนึ่งไปอีกรุ่นหนึ่ง
ยีน (Gene) เป็นส่วนหนึ่งของดีเอ็นเอ ทำหน้าที่เป็นตัวกำหนดการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมจากรุ่นหนึ่งไปยังอีกรุ่นหนึ่ง ตั้งแต่ลักษณะทางกายภาพ เช่น ส่วนสูง รูปร่าง สีผิว สีตา เส้นผม ไปจนถึงลักษณะนิสัยใจคอด้วย ซึ่งคาดการณ์กันว่าในร่างกายมนุษย์นั้นอาจมียีนอยู่ราว ๆ 20,000 ถึง 25,000 ยีน
โครโมโซม (Chromosome) คือ ตัวถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม โดยโครโมโซมจะทำหน้าที่ในการควบคุมการทำงานของเซลล์ และการแบ่งเซลล์ที่มีอยู่ด้วยกันหลากหลายล้านเซลล์ในร่างกายของเรา และในแต่ละเซลล์นั้นก็จะมียีนและดีเอ็นเอยืนเรียงตัวกันอยู่บนสิ่งที่เรียกว่า โครโมโซม
โครโมโซมปกติของมนุษย์เราจะมีอยู่ด้วยกัน 23 คู่ หรือ 46 แท่ง แบ่งเป็นโครโมโซมร่างกาย (Autosome) 22 คู่ และอีกหนึ่งคู่คือโครโมโซมเพศ (Sex Chromosome)
โดยปกติแล้วมนุษย์เราแต่จะมีโครโมโซม 23 คู่ รวมเป็น 46 แท่ง ซึ่ง 22 คู่นั้น คือ โครโมโซมร่างกาย (Autosome) ที่มีลักษณะเหมือนกันทั้งในเพศชายและเพศหญิง
ส่วนคู่ที่ 23 คือ โครโมโซมเพศ โดยเพศชายและเพศหญิงจะมีความแตกต่างของโครโมโซมเพศ กล่าวคือผู้หญิงจะมีโครโมโซม X สองชุด ในขณะที่ผู้ชายมีโครโมโซม X และ Y อย่างละหนึ่งชุด หรือ XX = ผู้หญิง และ XY = ผู้ชาย
โครโมโซมร่างกาย (Autosome) เป็นโครโมโซมส่วนที่ทำหน้าที่ในการกำหนดลักษณะทางพันธุกรรมและลักษณะทางกายภาพต่าง ๆ เช่น สีตา สีผิว ลักษณะเส้นผม ส่วนสูง รูปร่าง หน้าตา ยกเว้นเรื่องเพศอย่างเดียว ที่ไม่ได้อยู่ในขอบเขตหน้าที่ของออโตโซม
โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome) เป็นโครโมโซมส่วนที่ทำหน้าที่ในการกำหนดลักษณะทางเพศ ถ้าเพศหญิงจะมีลักษณะโครโมโซมที่เหมือนกันคือ XX = ผู้หญิง แต่ถ้ามีโครโมโซมคนละชุดกันจะเป็นเพศชาย คือ XY = ผู้ชาย
โครโมโซม ประกอบด้วยโปรตีนหลากหลายชนิด และ DNA (Deoxyribonucleic acid) โดยส่วนใหญ่จะเป็นโปรตีนฮิสโตน (Histone) และนอนฮิสโตน (Non-histone) อย่างละเท่า ๆ กัน โดยฮิสโตนจะคอยจับเกาะยึดอยู่กับดีเอ็นเอ ส่วนนอนฮิสโตนนั้นจะทำหน้าที่ต่างกัน เช่น บางชนิดอาจทำหน้าที่ในการขดตัวของดีเอ็นเอ ขณะที่บางชนิดอาจทำหน้าที่ในการจำลองตัวเองของดีเอ็นเอ
โครโมโซมแต่ละชุดจะได้รับการถ่ายทอดมาจากพ่อและแม่ โดยลูกก็ได้จะได้รับโครโมโซมโครโมโซมชุดหนึ่งมาจากครอบครัวของแม่ และโครโมโซมอีกชุดหนึ่งได้มาจากครอบครัวของพ่อ จึงเป็นเหตุผลว่าทำไมจึงมีลักษณะบางอย่างที่เหมือนพ่อ และมีลักษณะบางอย่างที่เหมือนแม่ เพราะต่างก็ได้รับโครโมโซมคนละชุดทั้งจากของพ่อและแม่
โครโมโซมเพศ (Sex Chromosome) เป็นโครโมโซมส่วนที่ทำหน้าที่ในการกำหนดลักษณะทางเพศ ว่าจะเป็นเพศชายหรือเพศหญิง
ถ้าเพศหญิงจะมีลักษณะโครโมโซมที่เหมือนกันคือ XX = ผู้หญิง
ถ้ามีโครโมโซมคนละชุดกันจะเป็นเพศชาย คือ XY = ผู้ชาย
นั่นเป็นเพราะว่าไข่ที่ตกออกจากรังไข่ของแม่นั้นจะมีโครโมโซม X แต่อสุจิของพ่อนั้นจะแตกต่างกันไป อสุจิบางตัวมีโครโมโซม X ขณะที่อีกหลายตัวเป็นโครโมโซม Y
หากอสุจิที่มีโครโมโซม X ไปทำการปฏิสนธิกับไข่ซึ่งมีโครโมโซม X อยู่แล้ว ก็จะได้ลูกผู้หญิง มีโครโมโซมเพศหญิง XX
หากอสุจิที่มีโครโมโซม Y ไปทำการปฏิสนธิกับไข่ซึ่งมีโครโมโซม X อยู่แล้ว ก็จะได้ลูกผู้ชาย มีโครโมโซมเพศชาย XY
ออโตโซม (Autosome) หรือโครโมโซมร่างกาย คือ โครโมโซมส่วนที่ทำหน้าที่ในการกำหนดลักษณะทางพันธุกรรมและลักษณะทางกายภาพต่าง ๆ เช่น สีตา สีผิว ลักษณะเส้นผม ส่วนสูง รูปร่าง หน้าตา
เว้นแต่เพียงการกำหนดลักษณะทางเพศที่บอกว่าเป็นเพศชายหรือเพศหญิง แม้ว่าจะเป็นลักษณะทางกายภาพ แต่ก็ไม่ใช่หน้าที่ของโครโมโซมร่างก่าย เพราะการกำหนดลักษณะทางเพศนั้นเป็นหน้าที่ของโครโมโซมเพศ
หากลูกได้รับโครโมโซมที่ผิดปกติ ก็จะส่งผลให้โครโมโซมของลูกมีความผิดเพี้ยนไปด้วย โดยอาจจะผิดปกติในแง่ที่มีโครโมโซมเกิน หรือมีโครโมโซมไม่เพียงพอ ซึ่งหากโครโมโซมผิดปกติ ก็จะส่งผลต่อลักษณะทางกายภาพ และโรคต่าง ๆ หรือที่รู้จักกันในชื่อของโรคทางพันธุกรรม
นอกจากนี้ยังอาจพบความผิดปกติทางพันธุกรรมอื่น ๆ ที่เกิดจากโครโมโซม หรือเกิดจากความผิดปกติของยีน ซึ่งส่งผลต่อสุขภาพ และเสี่ยงที่จะมีอาการกำเริบรุนแรง เช่น
ปัจจุบันนี้เทคโนโลยีทางการแพทย์มีการพัฒนาก้าวหน้าขึ้นมาก ทำให้สามารถตรวจพบความเสี่ยงที่อาจจะเกิดขึ้นต่อการตั้งครรภ์ได้ ซึ่งจะช่วยในการตัดสินใจว่าจะดำเนินการตั้งครรภ์ต่อไปหรือไม่ โดยหนึ่งในวิธีที่นิยมคือ การตรวจโครโมโซม ก่อนที่จะวางแผนมีลูก ก็จะช่วยให้ทราบว่าโครโมโซมที่จะถ่ายทอดไปยังลูกนั้น มีความสมบูรณ์หรือเสี่ยงต่อการบกพร่องหรือไม่ โดยการตรวจโครโมโซมก่อนตั้งครรภ์ ที่นิยมทำกันก็คือ การตรวจโครโมโซมตัวอ่อน
การตรวจโครโมโซมตัวอ่อนสามารถทำได้หลายวิธี หนึ่งในวิธีที่ได้รับความนิยมในปัจจุบัน คือ การตรวจโครโมโซมตัวอ่อนก่อนการฝังตัว (Preimplantation Genetic Screening : PGS) โดยแพทย์จะทำการตรวจดูเซลล์ของตัวอ่อนว่ามีความผิดปกติหรือไม่ จากนั้นจึงเลือกตัวอ่อนที่มีโครโมโซมที่ปกติกลับเข้าไปที่โพรงมดลูกของคุณแม่ วิธีนี้จะช่วยให้คุณพ่อคุณแม่ที่วางแผนมีลูกสบายใจได้ว่า ความเสี่ยงที่จะเกิดการแท้งนั้นมีน้อยลง และลูกที่จะเกิดมาไม่มีความเสี่ยงหรือความผิดปกติที่จะเกิดโรคทางพันธุกรรม
หากเกิดจากความผิดปกของโครโมโซมคู่ที่ 21 ที่เกินมา 1 แท่ง จะเสี่ยงเป็นดาวน์ซินโครม (Down's syndrome) ผู้ที่เป็นดาวน์ซินโดรมจะมีศีรษะและหูเล็ก ใบหน้าแบนราบ คอสั้น ลิ้นโปน ตาเอียงขึ้น กล้ามเนื้ออ่อนแรง มีความบกพร่องทางการเรียนรู้ในระดับหนึ่ง แต่ยังสามารถที่จะเรียนรู้และมีความสามารถที่หลากหลายได้ มากไปกว่านั้น ผู้ป่วยดาวน์ซินโดรมยังมักจะมีโรคประจำตัวติดมาตั้งแต่เกิดด้วย
หากมีโครโมโซม X เกินมา 1 ตัว จะนำไปสู่กลุ่มอาการไคลน์เฟลเตอร์ (XXY) ซึ่งพบได้ในผู้ชาย แต่ไม่ได้ส่งผลที่รุนแรง ส่วนอาการที่สังเกตได้ชัดคือ การขาดฮอร์โมนเพศชาย เช่น ไม่มีขน ไม่มีหนวดเครา อาจมีเนื้อเต้านมที่มากกว่าผู้ชายทั่วไป ซึ่งโดยมากอาจจำเป็นจะต้องมีการให้ฮอร์โมนเพศชายเสริมด้วย
โครโมโซมคู่ที่ 1-22 จะเรียกว่า ออโตโซม หรือ โครโมโซมร่างกาย (Autosome) คือ โครโมโซมส่วนที่ทำหน้าที่ในการกำหนดลักษณะทางพันธุกรรมและลักษณะทางกายภาพต่าง ๆ เช่น สีตา สีผิว ลักษณะเส้นผม ส่วนสูง รูปร่าง หน้าตา
อาการดาวน์เกิดจากความผิดปกของโครโมโซมคู่ที่ 21 ที่เกินมา 1 แท่ง
โครโมโซมเป็นโครงสร้างในนิวเคลียสของเซลล์ต่าง ๆ ในตอนที่เซลล์ยังไม่มีการแบ่งตัว เราจะไม่สามารถมองเห็นโครโมโซมได้เลน แต่ในนิวเคลียสนั้นจะมีเส้นใยเล็ก ๆ ที่สานตัวรวมกันอยู่ หรือที่เราเรียกว่าโครมาทิน (Chromatin) โดยโครมาทินสามารถที่จะจำลองดีเอ็นเอและถอดรหัสดีเอ็นเอได้ และเมื่อโครมาทินถอดรหัสออกมาซ้ำ ๆ ก็จะมีการสานตัวกันหนาแน่นขึ้น จนมองเห็นเป็นลักษณะแท่งที่เราเรียกว่าโครโมโซมที่สามารถมองเห็นได้จากกล้องจุลทรรศน์
โครโมโซมจะอยู่ในนิวเคลียสของเซลล์ เพราะโครโมโซมเป็นโครงสร้าวของนิวเคลียสที่อยู่ในเซลล์
สิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน แน่นอนว่าจะมีจำนวนโครโมโซมเท่ากันเสมอ เช่น โครโมโซมของมนุษย์มีอยู่ทั้งหมด 23 คู่ แต่สิ่งมีชีวิตที่ต่างเผ่าพันธุ์กันก็อาจจะมีจำนวนโครโมโซมเท่ากันกับมนุษย์ก็ได้
ออโตโซมหรือโครโมโซมร่างกาย (Autosome) คือโครโมโซมคู่ที่ 1-22
โรคธาลัสซีเมีย (Thalassemia) เป็นโรคทางพันธุกรรมที่เกิดจากความผิดปกติของยีน ซึ่งยีนนั้นไม่สามารถที่จะควบคุมระดับของการผลิตฮีโมโกลบินให้อยู่ในระดับปกติได้ ส่งผลให้ผู้ป่วยโรคนี้มีภาวะโลหิตจาง
หัวล้าน คือหนึ่งในลักษณะทางพันธุกรรมที่ได้รับการส่งต่อมาจากพ่อหรือแม่ หรือทั้งพ่อและแม่ อย่างไรก็ตาม บางครั้งหัวล้านก็อาจเกิดจากปัจจัยอื่น ๆ เช่น การแพ้สารเคมี ความเครียด อาการแพ้ ปัญหาเกี่ยวกับฮอร์โมน เป็นต้น
บทความแนะนำสำหรับคุณแม่ตั้งครรภ์