เรื่องน่ารู้! นมผงสำหรับเด็ก และทารก แต่ละสูตร ต่างกันอย่างไร

ตรวจสอบข้อมูลโดย : ผศ.พญ.ดิษจี ลุมพิกานนท์
กุมารแพทย์ สาขาทารกแรกเกิดและปริกำเนิด
ภาควิชากุมารเวชศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ วชิรพยาบาล

นมแม่ คืออาหารที่ดีที่สุดสำหรับทารก แต่หากคุณแม่มีความจำเป็นต้องเปลี่ยนจากนมแม่เป็นนมผงสำหรับเด็ก หรือเปลี่ยนสูตรนมให้เหมาะสมกับช่วงวัย ซึ่งทำให้คุณแม่เกิดความสงสัยว่า การเปลี่ยนสูตรนมต้องยึดหลักใดบ้างนอกจากอายุของลูก เพราะนมบางสูตรมีความคาบเกี่ยวของอายุเด็กอยู่ เรามาหาดูรายละเอียดกันค่ะ

นมผงสำหรับเด็กแต่ละสูตรแตกต่างกันอย่างไร เมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม

เรามาทำความรู้จักกับสูตรนมผงที่ดีที่สุดสำหรับเด็กกันสักนิดค่ะ เพื่อคุณแม่จะได้ใช้เป็นข้อมูลว่าลูกน้อยควรใช้นมสูตรไหน คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

• สูตร 1 นมผงดัดแปลงสำหรับทารกแรกเกิดถึง 1 ปี

  สำหรับทารกวัยแรกเกิดถึง 6 เดือนนั้น นมที่ดีที่สุดที่ควรได้รับคือ “นมแม่” ในกรณีที่คุณแม่จำเป็นต้องใช้นมผงสำหรับทารก ควรเลือกใช้สูตรนมผงที่ให้ทานได้ตั้งแต่วัยแรกเกิด นมสูตรนี้มีการดัดแปลงสารอาหารให้เหมาะกับทารกวัยแรกเกิด ทั้งด้านปริมาณและคุณภาพของโปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน วิตามิน และเกลือแร่ต่างๆ เพื่อให้เหมาะสมต่อระบบการย่อยและการดูดซึมของร่างกายที่กำลังพัฒนาของเด็ก

  คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

   

• สูตร 2 นมผงดัดแปลงสูตรต่อเนื่อง สำหรับเด็กอายุ 6 เดือนถึง 3 ปี

  วัย 6-12 เดือน ระยะนี้ลูกน้อยเติบโตเพิ่มขึ้น มีการเคลื่อนไหวใช้กล้ามเนื้อแขนขามากขึ้น ความต้องการพลังงานเพิ่มขึ้น การย่อยและการดูดซึมพัฒนาขึ้นรวดเร็ว ระบบการขับถ่ายของเสียดีขึ้น ในระยะนี้นมแม่ยังมีคุณค่าทางอาหารครบถ้วน แต่หากมีความจำเป็นต้องเสริมหรือให้นมผงสำหรับเด็ก ซึ่งประกอบด้วยสารอาหารและไขมันพืชที่ย่อยและดูดซึมได้ง่าย เหมาะสำหรับเด็กวัยนี้ ที่อาจจะยังทานอาหารได้ไม่หลากหลาย ถ้าลูกทานนมสูตร 2 ได้ประมาณวันละ 24-32 ออนซ์ แนะนำให้ทานสูตร 2 ต่อไปอย่างน้อย 1.5 ปี หรือจนถึง 3 ปี และส่งเสริมให้ทานข้าว ซึ่งเป็นอาหารหลักให้ได้ครบถ้วน 5 หมู่ 3 มื้อ แล้วจึงเปลี่ยนเป็นนมสูตร 3

  ต้องการข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเปลี่ยนนมสูตรสำหรับทารกหรือไม่? เข้าร่วม Enfa A + Smart Club เพื่อรับคำแนะนำเพิ่มเติมและคำแนะนำด้านโภชนาการสำหรับลูกน้อยที่กำลังเติบโต

• ควรเปลี่ยนนมสูตร 1 เป็นสูตร 2 เมื่อไหร่

  หากคุณแม่ต้องการเปลี่ยนนมจากนมสูตร 1 เป็นสูตร 2 ให้พิจารณาจากสิ่งต่อไปนี้

  1. ลูกมีอายุ 6 เดือนขึ้นไป
  2. หากลูกน้ำหนักขึ้นดี ทานนมได้วันละประมาณ 24-32 ออนซ์ ทานอาหารเสริมตามวัยได้น้อย แนะนำให้ใช้สูตร 1 ไปจนอายุ 8-9 เดือน แล้วจึงเปลี่ยนเป็นสูตร 2
  3. หากลูกน้ำหนักน้อยหรือน้ำหนักตามเกณฑ์ ทานนมน้อยกว่าวันละ 20 ออนซ์ ทานอาหารเสริมตามวัยได้ แนะนำให้ใช้สูตร 2 ซึ่งมีโปรตีนสูงขึ้นระดับหนึ่ง เพราะเด็กที่ทานนมน้อย มักจะได้รับโปรตีนไม่เพียงพอกับการเจริญเติบโตในวัย 6 เดือนขึ้นไป ซึ่งร่างกายมีการเจริญเติบโตและมีการเคลื่อนไหวมากยิ่งขึ้น

  คุณแม่เปลี่ยนนมได้เหมาะสมตามวัยของลูกหรือไม่ และเมื่อไหร่ควรเปลี่ยนสูตรนม เพราะนมผงสำหรับเด็กแต่ละสูตรจะปรับเปลี่ยนสารอาหารไปตามการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็กแต่ละวัย

• สูตร 3 นมผงสำหรับเด็กอายุ 1-3 ปี

  เมื่อลูกอายุ 1 ปีขึ้นไป ระบบการย่อยและการดูดซึมของลูกพัฒนาใกล้เคียงผู้ใหญ่ เด็กจึงสามารถทานอาหารได้หลากหลายและใกล้เคียงผู้ใหญ่ เด็กวัยนี้จึงทานข้าวเป็นอาหารหลัก 3 มื้อ และทานนมวัวหรือ whole milk เสริมจากอาหารหลัก แต่หากคุณแม่ต้องการให้ทานนมผงต่อก็สามารถทำได้ โดยเด็กวัยนี้ต้องใช้พลังงานในการทำกิจกรรมต่างๆ เพิ่มขึ้น ลูกน้อยจึงต้องการสารอาหารที่ครบถ้วน แต่บางครั้งสารอาหารจากอาหารที่ทานอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย นมผงสำหรับเด็กสูตร 3 จึงจะช่วยเติมเต็มสารอาหารเหล่านั้น เพราะมีโปรตีนสูงขึ้นอีกระดับ มีไขมันนมที่มีรสชาติหอมมันขึ้น

  นมสูตร 3 เหมาะสำหรับเด็กที่ทานข้าวได้มาก ทานอาหารได้หลากหลายใกล้เคียงผู้ใหญ่ รู้จักรสชาติของอาหารที่หลากหลาย และร่างกายสามารถย่อยอาหารประเภทต่างๆ ได้ใกล้เคียงผู้ใหญ่แล้ว

• ควรเปลี่ยนนมสูตร 2 เป็นสูตร 3 เมื่อไหร่

  หากคุณแม่ต้องการเปลี่ยนนมจากนมสูตร 2 เป็นสูตร 3 ให้พิจารณาจากสิ่งต่อไปนี้

  1. ลูกอายุ 1 ปี มีน้ำหนักตามเกณฑ์ ทานอาหารได้ 3 มื้อ ครบ 5 หมู่ แนะนำให้สูตร 2 อย่างน้อย 1 ขวบครึ่ง แล้วจึงให้เปลี่ยนเป็นสูตร 3 แต่หากคุณแม่ให้ความสำคัญในเรื่องสารอาหารเป็นพิเศษ และลูกทานนมสูตร 2 ได้ดี สามารถใช้สูตร 2 ไปได้จนอายุ 3 ปี
     
     2. ลูกเบื่อนมสูตร 2 และทานนมน้อยกว่าวันละ 20 ออนซ์ แต่ทานข้าวเก่ง แนะนำให้ใช้สูตร 3 ได้ตั้งแต่อายุ 1 ปี เพราะเป็น whole milk ( นมครบส่วน ) ซึ่งมีรสชาติหอมมันกว่า และยังคงมี DHA ที่ช่วยพัฒนาสมองสูง
     3. ลูกทานนมสูตร 2 ได้ดีมากและทานข้าวได้น้อย แนะนำให้ใช้สูตร 2 ต่อเนื่องไปจนถึง 3 ปี ระหว่างนี้ฝึกให้ลูกทานข้าวและอาหารอื่นๆ ให้ได้มากขึ้น เมื่อลูกพร้อม ก็สามารถเปลี่ยนเป็นสูตร 3 ได้

เพื่อให้ลูกได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนตามวัยที่ควรจะได้รับ คุณแม่ควรให้นมแม่อย่างเดียวนานอย่างน้อย 6 เดือน และให้นมแม่ร่วมกับอาหารเสริมตามวัยนาน 2 ปี หรือนานกว่านั้น หากมีความจำเป็นต้องใช้นมผงสำหรับเด็ก ควรใช้นมผงเด็กแต่ละสูตรอย่างต่อเนื่อง เพราะนมผงเด็กแต่ละสูตรจะเสริมสารอาหารที่แตกต่างกันไปตามพัฒนาการในแต่ละวัยของเด็ก  เช่น มี MFGM สารอาหารสำคัญที่พบในน้ำนมแม่, ดีเอชเอ ที่ช่วยเสริมสร้างพัฒนาการทางสมอง และผสมใยอาหารสุขภาพที่ช่วยในการขับถ่าย อย่างเช่น พีดีเอ็กซ์ (PDX) และ กอส (GOS) ซึ่งเป็นอาหารของจุลินทรีย์ชนิดดีในลำไส้ จะช่วยปรับการทำงานของลำไส้ให้สมดุล จึงส่งผลดีต่อระบบการย่อยของลูก อุจจาระเด็กจึงนิ่มลง ขับถ่ายง่าย ถือเป็นตัวช่วยให้คุณแม่ไม่ต้องพบกับปัญหาลูกท้องผูก ไม่ถ่ายเมื่อเปลี่ยนนมได้ระดับหนึ่งค่ะ

เปลี่ยนสูตรนมอย่างไรไม่ให้ลูกท้องผูก ไม่ถ่าย

หลังการเปลี่ยนนมแต่ละระยะ คุณแม่อาจพบปัญหาลูกท้องผูก ไม่ยอมถ่าย ซึ่งอาจเป็นเพราะระบบย่อยอาหารของลูกกำลังปรับตัวกับสารอาหารในนมชนิดใหม่ เช่น โปรตีนและคาร์โบไฮเดรตที่สูงขึ้น จึงย่อยยาก ทำให้ลูกไม่ค่อยถ่าย เมื่อเปลี่ยนนม คุณแม่จึงควรเปลี่ยนทีละน้อย เพื่อให้เวลาระบบย่อยอาหารของลูกปรับตัว การรีบเปลี่ยนทันทีอาจทำให้ลูกมีปัญหาเกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น ท้องผูก ไม่ถ่าย หรือบางคนก็ท้องเสียได้ ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่าหลังเปลี่ยนนมควรให้เวลาลูกสัก 2 สัปดาห์ว่าร่างกายลูกปรับตัวกับนมใหม่ได้หรือไม่

การดูแลเอาใจใส่ในเรื่องรายละเอียดของนมผงเด็กแต่ละสูตรและเวลาที่ควรเปลี่ยนนม จะช่วยให้ลูกน้อยได้รับสารอาหารที่เขาควรจะได้รับอย่างครบถ้วน เมื่อได้รับสารอาหารที่ครบถ้วนตามวัย ลูกก็จะพัฒนาการและการเจริญเติบโตที่ดีตามมาค่ะ

อ่านเพิ่มเติม วิธีเปลี่ยนนมไม่ให้ลูกท้องผูก ไม่ถ่าย